TÜBİTAK-SOBAG 111K332 “Türkiye Türkçesi Eşdizim Sözlüğü”nün Sayısallaştırılması. Mersin. [Yürütücü]

Proje Özeti

Bir dilin temel söz varlığını derlemek sözlükbilimin (lexicology) çalışmalarının ana amaçlarındandır. Sözlükbilim sadece ana dilin kullanıcıları için genel amaçlı bir sözlük değil belirgin amaçlar doğrultusunda hazırlanmış özel amaçlı sözlükler (atasözleri ve deyimler sözlüğü, terim sözlükleri, eş anlamlı sözcükler sözlüğü, zıt anlamlı sözcükler sözlüğü, eşdizim sözlüğü vb.) oluşturmakla da ilgilenir.

Bugün, Türkiye Türkçesinin söz varlığı üzerine yapılan çalışmalar değerlendirildiğinde genel amaçlı sözlük çalışmalarının yanında özel amaçlı sözlük çalışmalarının yetersizliği ve sınırlılığı açıkça gözlemlenmektedir. Sözlükbilimde özel amaçlı çalışmaların bir ürünü olan eşdizim sözlüğü Türkiye Türkçesinin söz varlığı çalışmalarında üzerinde durulmayan bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır. Öte yandan, eşdizimlilik literatürde, özellikle de derlem dilbilim (corpus linguistics) alanındaki çalışmalarda, sözlükbilimde dil öğretimi alanında önceliklerin belirlenmesi aşamasında çokça başvurulan bir yöntem olarak yerini almıştır. Bu projenin amacı, Türkiye Türkçesinin söz varlığında madde başı ve madde içi olarak sözlükbirimselleştirilmiş sözlükbirimleri eşdizimlilikleri açısından derlem tabanlı bir uygulama temelinde değerlendirmektir.

Proje; amaç, kapsam ve yöntem açısından Türkiye Türkçesi üzerine yürütülen çalışmalar göz önüne alındığında bir ilk olma özelliğini taşımaktadır. Bu projede, Güncel Türkçe Sözlük’ün (GTS) fiil, zarf, sıfat, isim temelli bir `derlem-denetimini’ yapmak, ana dili ve ikinci dil öğretiminde önemli bir yere sahip olan eşdizimsel yapıları Türkçe için bu eksende tespit etmek amaçlanmıştır.

Türkiye Türkçesinin Eşdizim Sözlüğü (TTES)’nün Sayısallaştırılması projesiyle ulaşılması beklenen sonuçlar şöyle sıralanabilir:

1. Türkçede fiil, zarf, sıfat ve isimlerin dizimsel özellikleri belirlenebilecektir.
2. Türkçenin söz varlığını barındıran GTS’de fiil, zarf, sıfat ve isimlerin anlamsal ve dizimsel bir derlem-denetimi yapılmış olacaktır.
3. Türkçede fiil <=> zarf ve sıfat <=> isim arasında kavram alanları belirlenebilecektir.
4. Türkçenin ana dili ve yabancı dil olarak öğretimi konusunda fiil <=> zarf ve sıfat <=> isim ilişkiselliği temelinde var olan kullanım görünümleri sıklık temelli olarak belirlenebilecektir.
5. Fiil, zarf, sıfat ve isimlerin kullanım sıklıkları ve dil öğretimindeki öncelikleri belirlenebilecektir.
6. Sözcük türü olarak GTS’de yer alan fiil, zarf, sıfat ve isimlerin söz varlığında ilişkiselliklerinin yanında anlamsal özellikleri belirlenebilecektir.
7. Türkiye Türkçesinin Eşdizim Sözlüğü (TTES)’nün sayısallaştırılmasıyla Türkiye Türkçesinde devam çalışmalarında önemli ölçütte veri derlenmiş ve diğer araştırmacıların kullanımına sanal ortamda sunulmuş olacaktır.

Project Summary

That compile of basic vocabulary of one language is one of the main goals of lexicology studies. Lexicology is not only used as a general dictionary for native speakers of that language, but also interested in creating dictionaries for specific purposes in the light of definite goals (dictionary of proverbs and idioms, glossary of terms, thesaurus, antonym dictionary, collocation dictionaries and etc.)

When the studies conducted on Turkish vocabulary are reviewed, little and limited number of research on special purpose dictionaries is clearly observed besides general purpose dictionaries. Collocation dictionary which is a product of specific purpose dictionaries in lexicology is an untouched issue in Turkish vocabulary studies. On the other hand, in literature specifically among studies on corpus linguistics, collocation is placed as frequently referred method in lexicology throughout deciding priorities for teaching a language. The aim of this study is to review lexeme that is formed as head and in lexeme and defined as verb, adverb, adjective and noun in terms of its collocations by depending on a corpus based framework in Turkish vocabulary.

The project is the first one for Turkish in terms of its aim, scope, and method.

In this project, it is aimed to make verb, adverb, adjective and noun based ‘corpus-review’ of Güncel Türkçe Sözlük (GTS) and determine collocations, which are prominent for teaching first and second language, for Turkish in this framework.

The expected results with Digitizing of Turkey Turkish Collocation Dictionary project are as follows:

1. The syntagmatic features of verb, adverb, adjective and noun could be determined in Turkish.
2. Semantic and syntactic corpus-review of verb, adverb, adjective and noun could be made in GTS which includes Turkish vocabulary.
3. Concept area could be determined on verb<=>adverb, adjective<=>noun relation in Turkish.
4. Use of aspects underlined on verb<=>adverb, adjective<=>noun relation could be determined as frequency basis in terms of teaching Turkish as first and second language.
5. Besides frequency of verb, adverb, adjective, noun’ uses and priorities on teaching language, frequency of nouns and their priorities on teaching language could be determined.
6. verb<=>adverb, adjective<=>noun’ relation and semantic features in vocabulary, as part of speech in GTS, with nouns could be defined.
7. By digitizing of Turkey Turkish Collocation Dictionary (TTCD), the great number of data could be compiled for further studies in Turkish and the data will be presented for other researchers use on virtual environment.