Tübitak Bideb 2229 – Derlem Dilbilim Kış Okulu – Hacettepe Üniversitesi

Yazar Bülent Özkan Yayınlandı 5 Ağustos 2017 0 yorum

Etkinliğin Amacı

Tübitak tarafından desteklenen ve tamamlanan 114E791 nolu ve “Türkçe için ‘Kendi Kendine Derlem’ Oluşturma Platformu” başlıklı projeyle Türkçe üzerine çalışan dil/dilbilim araştırmacıları için araştırmacıların araştırma sorularına bağlı olarak biçimlendirilebilen, araştırmacıya özel, esnek, kolay ulaşılabilir, veri tabanı destekli ve bu çerçevede araştırma sonuçlarının sağlıklı bir şekilde raporlanabildiği bir derlem platformu geliştirilmiştir.

Söz konusu Kendi Kendine Derlem Oluşturma Platformu’nun ana amacı belirtildiği üzere tüm dil/dilbilim alanında çalışan araştırmacıların kullanımına açık olacak bir derlem yazılım kümesi oluşturmak ve Türkçe üzerine yürütülen dil/dilbilim çalışmalarına yeni boyutlar kazandırmaktır.

Etkinliğin Kapsamı

Kendi Kendine Derlem Oluşturma Platformu (KKDP), 2007 yılından bu yana önerilen kış okulunda ders verecek olan öğretim üyelerinin de aralarında bulunduğu başarıyla tamamlanan derlem tabanlı (corpus based) projelerde elde edilen bilgi birikimi ve uygulama pratiği KKDP’nin hayata geçirilmesinde itici bir güç olmuştur. Ders verecek olan öğretim üyelerinin gerek yürütücü gerekse de araştırmacı olarak görev aldığı Tübitak destekli derlem tabanlı projeler ise şunlardır:

109K104-Türkiye Türkçesi Sözvarlığında Sıfatların Eşdizimliliği, Derlem Tabanlı Bir Uygulama
111K332-Türkiye Türkçesi Eşdizim Sözlüğü’nün Sayısallaştırılması
109K516-Türkiye Türkçesinde Fiillerin Derlem Denetimi ve Derlem Tabanlı Sözlüğü
112K479-Bir Özel Alan Derlemi Olarak ‘Türk Çocuk Yazını Derlemi’ ve Türk Çocuk Yazını Üzerine İleri Uygulamalar
114R033-Türkiye Türkçesinde Fiilimsiler
110K048-Eski Türkçe ve Karahanlı Türkçesinin Tarihsel Derlemi (7.-13. Yy.)
111K223-Türkiye Türkçesi Çevrim İçi Haber Metinlerinde Yeni Sözlerin (Neolojizm) Otomatik Çıkarımı

Sıralanan projeler önerilen kış okulunda eğitim içeriği olarak da yöntem ve uygulama temelinde ayrıntılı olarak tanıtılacaktır.

Öte yandan kış okulunun içeriği derlem dilbilimin temel kavramlarından başlanarak yapılmış çalışmalar ve kendi kendine derlem oluşturma platformunun deneyimlenmesi şeklinde aşamalı olarak planlanmıştır.

Giriş ve teorik dersler kapsamında “Doğal Dil İşlemenin Kuramsal Temelleri” ve “Derlem Dilbilim: Temel Kavramlar” konu başlıklarının adından “Doğal Dil İşleme Uygulamaları: Bugün ve Gelecek” konu başlıkları katılımcıların konuyla ilgili bilimsel temellerinin oluşturulmasına katkı sağlayacak biçimde programda yerini almıştır.

Bu aşamanın ardından “Derlem Oluşturma ve Özel Alan Derlemleri”, “Türk Dilbilim Çalışmalarında Yöntemsel Yaklaşımlar ve Derlem Dilbilim Uygulamaları” ve “ Dil Dokümantasyonu ve Derlem Kullanımı” başlıkları altında kış okulunun içeriği katılımcılar açısından biraz daha somutlaştırılmış olacaktır.

Başka bir ders içerik kümesi olarak aşamalı bir bakış açısıyla “Standart Derlem Araçları”, “Öğrenici Derlemleri ve Dil Öğretimi” ile “Türkçe Üzerine Derlem Projeleri”, “Türkçenin Tarihsel Derlemi”, “Türkçede Neolojizm Yapılarının Otomatik Çıkarımı” gibi Türkçe üzerine yapılmış derlem tabanlı çalışmalar programda konunun somutlaştırılmasına önemli katkılar sağlayacaktır. Diğer taraftan derlemlerin belki de en sık kullanıldığı bir çalışma alan olan sözlük bilim çalışmaları çerçevesinde “Sözlükbilim, Elektronik Sözlükçülük ve Derlem Dilbilim” konu başlığı katılımcıların ilgisine sunulacaktır.

Tüm bu teorik ve uygulamaya dayalı temel bilgi kazandırma içeriğinin ardından “Türkçe için Kendi Kendine Derlem Oluşturma Platformu yazılım kümesi içerisinde bulunan Anlam Bilimi, Sözcük Bilim, Söz Dizimi Modülü, Biçim Bilim ve Genel Derlem Modülü’nün yanı sıra geliştirilen Sözlük Bilim Modülü atölye çalışmalarıyla katılımcılar tarafından deneyimlenecektir.

Bu aşamadan önce ise “Standart Derlem Araçlarında Dil İşleme/İnceleme Uygulamaları” üzerine atöyle çalışması gerçekleştirilecektir.

Böylece etkinliğin amacı olan derlem dilbilim üzerine temel becerileri edinmiş bir araştırmacı kitlesine ulaşılmış olunacaktır.

Etkiniğin İçeriği

Etkinliğe Türkiyede yerleşik üniversitelerin tüm dil/dilbilim ile iligili alanlarında lisansüstü öğrenimlerini sürdüren lisansüstü öğrencilerin katılımı beklenmektedir.

Etkinlik 4 günlük bir periyotta ve 33 saati teorik, 11 saati uygulama olarak planlanmıştır. Uygulama/atölyeler toplam ders saatinin %25’ini geçmeyecek şekilde içerikte yerini almıştır.

Bu anlamda etkinliğin içeriği teorik ve uygulama/atölyeler olarak iki kategoride değerlendirilebilir. Teorik desler katılımcıların konuyla ilgili alan yazın bilgilerini ve temel kavramları edindirmele yöneliktir. Uygulama dersler ise edinilen teorik bilgilerin uygulama ve atölye çalışmalarıyla pekiştirilmesini sağlayacaktır.

Bu anlamda içerik şu şekildedir.

1. Teorik Dersler

“Doğal Dil İşlemenin Kuramsal Temelleri”
“Derlem Dilbilim: Temel Kavramlar”
“Doğal Dil İşleme Uygulamaları: Bugün ve Gelecek”
“Derlem Oluşturma ve Özel Alan Derlemleri”
“Türk Dilbilim Çalışmalarında Yöntemsel Yaklaşımlar ve Derlem Dilbilim Uygulamaları”
“Dil Dokümantasyonu ve Derlem Kullanımı”
“Standart Derlem Araçları”
“Öğrenici Derlemleri ve Dil Öğretimi”
“Türkçe Üzerine Derlem Projeleri”
“Türkçenin Tarihsel Derlemi”
“Türkçede Neolojizm Yapılarının Otomatik Çıkarımı”
“Sözlükbilim, Elektronik Sözlükçülük ve Derlem Dilbilim”

2. Uygulamalı Dersler

“Standart Derlem Araçlarında Dil İşleme/İnceleme Uygulamaları”
“Türkçe için Kendi Kendine Derlem Oluşturma Platformu Modülleri Üzerine Uygulamalar”

Kış Okulu Sınavı

*Etkinlikte Mersin, Çukurova, Hacettepe, Yıldırım Beyazıt ve İstanbul Teknik Üniversitesinden 7 öğretim üyesi eğitmen katkıda bulunacaklardır. Bu anlamda 5 farklı üniversiteden öğretim üyelerinin katılımıyla söz konusu etkinlik gerçekleştirilecektir.